Odwiecznym problemem każdego wierzyciela jest, czy dłużnik zwróci mu pożyczoną wartość. Dlatego zawodowi kredytodawcy żyjący z udzielania kredytów, czyli m.in. banki, zabezpieczają swoje wierzytelności na wiele sposobów, żeby ten problem ograniczyć do minimum. Przede wszystkim wnikliwie badają zdolność kredytową kredytobiorcy, sprawdzając czy jego dochody zapewnią spłacanie kredytu. Badają też wiarygodność kredytodawcy, sprawdzając jego historię kredytową. W praktyce polega to na sprawdzeniu, czy potencjalny kredytobiorca nie figuruje w żadnym rejestrze niesolidnych dłużników i, jak się wywiązuje z obowiązku terminowego spłacania rat kredytowych, o czym informuje Biuro Informacji Kredytowej. Każdy rzetelny kredytobiorca sam dba o swoją wiarygodność, zwłaszcza ktoś, kto dla zapewnienia swojej działalności gospodarczej płynności finansowej, musi korzystać z oferty kredytowej systemu bankowego.
Jednak nawet najbardziej odpowiedzialny i rzetelny kredytobiorca, szczególnie korzystający z długookresowych kredytów hipotecznych, ale także konsumpcyjnych i gotówkowych, czasami wpada w nieprzewidziane kłopoty, na przykład związane z chorobą albo ze zmianą statusu majątkowego, w wyniku zdarzeń losowych – np. straty w wyniku powodzi lub pożaru; a przede wszystkim z powodu utraty źródła dochodów z tytułu pracy. Takie niechciane zdarzenia i sytuacje, których ani kredytodawca ani kredytobiorca nie mogli przewidzieć w momencie zawierania umowy kredytowej, mogą spowodować zachwianie zdolności kredytowej dłużnika, co można złagodzić przez zastosowanie któregoś z instrumentu kredytowego.
Instrumenty łagodzące skutki zachwiania zdolności kredytowej kredytobiorcy.
Najpopularniejszym instrumentem pomagającym odzyskać równowagę finansową kredytobiorcy, są wakacje kredytowe. Wakacje kredytowe najczęściej stosuje się, gdy kredytobiorca spłaca kredyt hipoteczny, lub inny długoterminowy. Polegają one na zgodzie kredytodawcy, żeby kredytobiorca zawiesił na pewien czas spłacanie rat kredytowych w całości. Długość wakacji kredytowych może być różna, ponieważ zależy od wewnętrznych uregulowań banku. Mogą one trwać od 1 do 12 miesięcy. Praktyka pokazuje, że najczęściej wakacje kredytowe udzielane są na trzy miesiące, w czasie, których kredytodawca może poprawić swoją sytuację finansową i wrócić do spłacania kredytu. Wakacje kredytowe w żaden sposób nie zmniejszą obciążenia kredytobiorcy.
Innym instrumentem o zastosowanie, którego może wystąpić kredytobiorca, jest karencja kredytowa. Polega ona podobnie, jak wakacje kredytowe na zawieszeniu spłat, ale nie w całości, tylko w części kapitałowej raty, część odsetkowa raty musi być spłacana bez przerwy. Karencja kredytowa również dotyczy kredytów długoterminowych, a więc przede wszystkim kredytu hipotecznego. Także w przypadku karencji kredytowej kredytobiorca na zmniejszenie swojego zobowiązania kredytowego, ale raczej na jego wzrost z powodu zwiększenia kosztów i opłat kredytowych.
Wreszcie ważnym instrumentem, ułatwiającym kredytobiorcy spłacanie rat kredytowych w chwili przejściowego obniżenia zdolności kredytowej jest konsolidacja kredytu, która pozwala na skonsolidowanie wielu rat do jednej i obniżenie jej.
